Hugvekja við áramót / Ari Trausti Guðmundsson

Í fréttablaðinu í morgun birtist þessi ágæta hugvekja eftir náttúruvísindamanninn Ara Trausta Guðmundsson.

""Hugvekja við áramót 
Merkileg er slagsíðan á samfélaginu. Og enn merkilegri er hagfræði sérgæskunnar. Ein hjón gambla hátt og hratt og stofna hlutafélag eða gæta þess á annan hátt að bera ekki persónulega ábyrgð á gríðarlega háum lánum sem þau telja sig þurfa, helst með veði í fallvöltum hlutabréfum. Önnur hjón og mun yngri taka 60% fasteignalán, með veði í nýrri fasteign, og skulda 25 milljónir króna í verðtryggðu láni. Ef skuldunauturinn er banki eignaðist hann líklega lánið á útsölu. Fyrri hjónin fá afskrifaðar 500 eða 1.000 milljónir króna, kannski enn meira, og standa auðvitað ekki í skilum við lánardrottnana. Tjónið er samfélagsvætt og ríkið og aðrir borga brúsann. Er það ekki svo? spyr námsmaður á fyrsta ári í hagfræði. Góð spurning, en erfið til svara, segir kennarinn.

Hin hjónin, í ágætri vinnu, standa í skilum með sitt lán sem nú stendur í 33 milljónum. "Geta greitt", eins og ráðherra segir stoltur. "Eru ekki í skuldavanda og þurfa ekki aðstoð" eins og annar ráðherra segir með vísifingurinn á lofti. Og þau spara þétt og greiða áfram af láni sínu, aðstoða þannig hin hjónin við að lifa lífinu, jafnvel í ábyrgðarstöðum. Á meðan saxast á eignarhlut seinni hjónanna í íbúðinni með hækkandi höfuðstól og lækkandi íbúðarverði og þau, sem ætluðu að nýta andvirðið einhvern tíma sem lífeyri, sjá skuldunautinn smám saman eignast fallegu íbúðina sína.

Bankinn eða Íbúðalánasjóður (með belti og axlabönd í lánveitingum eins og enn annar ráðherra kallaði þetta eitt sinn) gætir þess að taka ekki í mál að lækka höfuðstól lánsins. Talsmaður lífeyrissjóðs fólksins er enn hneykslaðri vegna krafna "svona fólks" og spyr mæðulega hvort "þetta fólk" ætlist virkilega til að sjóðurinn skerði lífeyrisgreiðslur til eigenda lífeyrisins svo lækka megi skuld "þessa fólks" sem getur borgað það sem það skuldar. Og allir ráðherrarnir, bankarnir og lífeyrissjóðstalsmennirnir benda loks hróðugir á að nýboðaðar aðgerðir til hjálpar ofskuldugum heimilum gagnist 50-60 þúsund slíkum. Í hverri viku bætast nokkrir tugir heimila í þann hóp meðan óánægja skilvísa fólksins eykst og traust á Alþingi og stjórnmálamönnum minnkar.

En hver á að borga kreppuna? spyr námsmaðurinn á fyrsta ári í hagfræði. Góð spurning, svarar kennarinn, ég get ekki svarað því með neinni vissu en veit þó að það er reynt að jafna byrðarnar og stefnt að friði í samfélaginu.""

Þetta upptalning á því helsta sem kallað hefur verið skjaldborg um heimilin í landinu. En hver á að borga kreppuna er spurt í lokin. Og kennarinn hefur ekkert svar nema að það sé reynt að jafna byrðarnar.

Ég get reynt að svarað þessu.  Kreppan er afleiðing þess að of mikið er til af peningum og of lítið af veðum í samfélaginu.  Til að laga kreppuna þarf að eyða peningum eða búa til ný veð með þeim peningum sem fyrir eru. Sá sem borgar verður að fá verðmæti í staðinn því annars verður bara til meira af peningum sem ekki vísa á nein verðmæti þannig er tæknilega ekki hægt að borga kreppuna því það vantar verðmæti í hagkerfið og ef einhverjir, eins og ríkisjóður fara að borga án þess að fá verðmæti  fyrir dregst kreppan bara á langinn. 

það er einfaldlega ekki hægt að borga kreppuna burt því það lagar ekki orsök hennar. 

það er hinsvegar hægt að laga kreppuna með því að eyða peningum 
Til þess að eyða peningum eru þrjár þekktar leiðir.

1. Gjaldþrot er hefðbundin leið sem virkar vel en tekur langan tíma.
2. Afskriftir með samningum sem er minna hefðbundið ,  fljótvirk leið sem hefur verið mikið notuð fyrir útrásarvíkinga undanfarið.
3. Verðbólga sem er ekki nothæf leið á íslandi vegna þess að hún virkar ekki verðtryggðar krónur.
 

 

 

 

 

84% stjórnenda telja aðstæður slæmar